De streken-Chinees

Met enige regelmaat gaan mijn Eerste Dochter dochter Rhana en ik naar China. Rhana heeft sinologie gestudeerd en spreekt vloeiend Chinees. Het is dan ook heel leuk om samen op reis in China te zijn.  Tijdens onze bezoeken worden wij altijd begeleid door Dawei, onze strekenchinees. En dat maakt onze bezoeken aan China nog avontuurlijker, want Dawei brengt ons altijd weer op bijzondere plekken en leert ons veel over de Chinese samenleving. Dawei beschouwt zichzelf als Rhana’s grote broer en ik ben dientengevolge dan ook heel consequent de vader van Dawei. Hij noemt mij Baba en dat leidt altijd weer tot de meest komische taferelen.  Want ja, hoe kan dat nou. Een vader met een blonde westerse dochter en een Chinese zoon. Dawei legt dat altijd graag, met veel gevoel voor drama, steeds weer aan iedereen uit.

Het verhaal van Dawei is ontroerend.  Zo ontroerend dat ik het zelf ook heel mooi vind. Want in 1975 werd ik verliefd op Sho Ying, een beeldschone jonge Chinese vrouw. Ik had haar toevallig ontmoet tijdens een van mijn bezoeken aan China. Het was wederzijds liefde op het eerste gezicht en er ontstond een prachtige relatie. Een relatie die zich in het geheim verdiepte in een periode dat Chinezen absoluut niet met westerlingen om mochten gaan. Een geheime relatie vol spanning en hartstocht.  Zelfs Mao kon onze liefde niet tegenhouden. Jong en verliefd: een prachtige tijd in ons China.  Wie zou het niet willen beleven.

En toen, toen werd Sho Ying zwanger. Daar wist ik helemaal niets van, want toen dat duidelijk werd, was ik inmiddels weg uit China en kon niet meer terug komen. En Sho Ying mocht mij van Grote Roerganger Mao niet volgen en de contacten werden verbroken. Een triest verhaal; heel triest zoals mij vele jaren later bleek. Sho Ying was namelijk bevallen van een zoon - Dawei - en kort na de bevalling was zij uit liefdesverdriet gestorven. Verdriet omdat ik uit haar leven verdwenen was en zij mij niet mocht volgen.
Na mijn vertrek uit China ben ik enkele jaren later getrouwd en kreeg vervolgens Eerste Dochter Rhana. En dat terwijl ik helemaal niet wist dat ik nog een zoon in China had.


In 2005 ging Rhana in China studeren en het ongelooflijke gebeurde. Zij ontmoette heel toevallig een Chinees die Dawei heette. En Dawei vertelde zijn verhaal. En toen werd het helemaal duidelijk. Dawei had zijn vader weer gevonden. Over toeval.


Het verhaal is helemaal niet waar. Omdat het leuk is, hoeft dat eigenlijk ook helemaal niet. Het is wel zo indrukwekkend dat alle Chinese toehoorders diep geroerd zijn. Ik krijg zelfs spontaan korting op mijn aankopen. En iedereen wenst mij geluk met mijn verloren zoon. Ook dit kan alleen maar in China.  En dat maakt China zo leuk.


Peter Tersteeg

Chinese plichten en Westerse rechten

De Chinese maatschappij heeft plichten als uitgangspunt; de Westerse samenleving rechten. Het verschil is zichtbaar op straat.

Zijn mensenrechten universele waarheden of westerse dogma’s ? Verhelderend in dit verband is het artikel “hoe Confucius de mensenrechten in China belemmert” van Rob Wijnberg in diens boek “Nietzsche en kant lezen de krant”. Voor ons is het volstrekt vanzelfsprekend om te denken in termen van rechten. In de Chinese denktradities is dat concept veel minder prominent aanwezig - of zelfs helemaal afwezig – wat claimen ervan dan ook moeilijker maakt. Het traditionele confucianisme is anti-individualistisch: hiërarchie en gehoorzaamheid aan hogere rangen zijn daarin de meest essentiële concepten. Daar is een historische verklaring voor. Het confucianisme is namelijk zo’n 2000 jaar geleden ontstaan in een tijd dat langdurige interne oorlogen aan de orde van de dag waren. Confucius wilde de orde in nde samenleving herstellen en legde in zijn morele voorschriften daarom sterk de nadruk op respect voor autoriteit. Voor individuele autonomie en denken was nauwelijks plaats. Prioriteit werd gegeven aan de belangen van de groep boven die van het individu. Op de Chinezen is de invloed van het groepsdenken en de filosofie van de gehoorzaamheid nog steeds merkbaar. Zoals bij ons de denkbeelden volgens de christelijke traditie merkbaar zijn. Indien de Chinezen zouden gaan demonstreren om ons te dwingen onze traditionele waarden en normen volgens de christelijke filosofie af te schaffen, is dit ergens vergelijkbaar met ons dwingende optreden richting China over  de mensenrechten.

 

De traditie van gehoorzaamheid zal een gewone Chinees niet zo snel tot opstand brengen. Hoewel ik hem nooit gesteld heb, zal de vraag “waarom zijn wij op aarde” in China bepaald anders beantwoord worden dan in het Westen.

Tijdens een lezing somt sociologisch onderzoeker Frits Spangenberg* in vijf minuten de tien belangrijkste indicatoren op die leiden tot geweld zoals dat recent in Engeland is losgebarsten onder de titel: “Rebels without a clue”. Hij citeert een van de opgepakte relschoppers: “I didn’t want this life, it just happened.”. Protest is van alle tijden. De manier waarop dat nu gebeurt is een product van ons tijdsgewricht waarin de indicatoren samengevoegd tot een nieuwe vorm en tot accumulatie leiden. Spangenberg ziet ook in Nederland deze fenomenen, de voedingsbodem is ook hier aanwezig, maar minder vruchtbaar. Gezag taant, de geweldsfascinatie van burgers neemt toe, burgers spreken elkaar niet meer aan in het publieke domein, bureaucratische regelgeving doodt initiatieven, armoede wordt niet effectief bestreden, schoolverlaten (zonder kwalificatie) evenmin, werkgevers kijken buitenslands naar personeel, streetgangs zijn voor jongeren hun privéomgeving en hun voorbeeld, het uitkeringensysteem beloont het verkeerde gedrag. Het ergst van al: de bestuurders geven aan het doorbreken hiervan onvoldoende aandacht.
 

De jongste generatie leeft intens, gefascineerd door uiterlijk, kicks, status en netwerken; opgevoed in vrijheid en voorspoed. Veel jongeren treden de toekomst met vertrouwen tegemoet en wenden hun vitaliteit op een positieve manier aan. Maar daarnaast zijn de schadelijke gevolgen van een collectieve onverantwoordelijkheid zichtbaar: obesitas, alcoholmisbruik, schooluitval, schulden en publieke agressie. Een leger hulpverleners krijgt deze problemen maar niet onder controle. Sinds de omarming van het forever young-ideaal door volwassenen, rust er een taboe op opvoeden met gezag en wordt het belang van zelfbeheersing en het nemen van verantwoordelijkheid gebrekkig op jongeren overgedragen. Jongeren zijn nog niet volwassen en hun ouders gedragen zich soms onvolwassen. De schadelijke gevolgen van deze collectieve onvolwassenheid zien we om ons heen: obesitas, alcoholmisbruik, oplopende schulden en publieke agressie. Geen geweldig vooruitzicht.
 

Mijn oude vader zei altijd “de tijd zal het leren”.  We zullen zien hoe de ontwikkeling verder gaat. Een Westerse wereld van rechten en/of een Chinese wereld van plichten.

Peter Tersteeg

•    Frits Spangenberg is mede-auteur van “De grenzeloze generatie en de onstuitbare opmars van de B.V. IK”.  De grenzeloze generatie stoelt op het Mentality-waardenonderzoek van Motivaction, waarvoor tussen 1997 en 2009 ruim 20.000 personen diepgaand zijn ondervraagd.

China's strategemen

Strategemen: eeuwenoude listen die in China worden gebruikt om te overleven. Het verzinnen van een list in de vorm van een kunst om de omstandigheden zodanig te beïnvloeden dat ze zich in je voordeel ontwikkelen. In het hedendaagse China genieten de strategemen nog steeds algemene bekendheid en zijn veelal te herkennen zowel in de Chinese buitenlandse politiek als in het zakenleven. 

Evenzo is nog steeds populair “De kunst van het oorlog voeren”: het standaardwerk over militaire strategieën, rond 500 voor Christus geschreven door de Chinese generaal Sun Tsu. 

Gewapend met deze kennis bereid China zich voor om een leidende positie op het wereldtoneel in te nemen. Een ontwikkeling die ten koste zal gaan van de positie van de Verenigde Staten. Een ontwikkeling die gedomineerd zal worden door een verschuiving in de economische macht. De opbouw van een militaire macht zal daarbij plaatsvinden om de strategische belangen van China op mondiale schaal te kunnen beschermen. Maar het wellicht speelt ook een rol de strategeme van “de tijger van de berg naar de vlakte lokken”: de aandacht afleiden van de werkelijke strategie. Een door China opnieuw aangezette, kostbare wapenwedloop kan in de Verenigde Staten de beschikbare middelen voor economische expansie beperken en daardoor de positie van China versterken.

We hebben al enkele voorbeelden gezien van de economische “oorlog” waar China’ haar valutareserves inzet om traditionele westerse industrieën over te nemen. De overname van Volvo is daar het laatste voorbeeld van. 

Al met al wordt het een interessante “oorlog” waarin de traditionele kunst van het oorlog voeren volgens de tradities van Sun Tzu nog verder verfijnd zal worden. Een oorlog waar Europa per definitie niet het slachtoffer van hoeft te worden. Immers Europa kan ook profiteren van een gezonde Chinese economie, zoals Europa ook jarenlang geprofiteerd heeft van een gezonde Amerikaanse economie.

Peter Tersteeg

* het boek "Strategemen" van Harold von Senger is in deze ten zeerste aanbevolen.

Chinese besluitvaardigheid

Een enkele jaren geleden onvoorstelbare gebeurtenis: China dat de VS ter verantwoording roept over hun onverantwoordelijke gedrag bij het oplossen van het schuldenprobleem.  Een mijns inziens terechte waarschuwing, immers partijpolitieke uitgangspunten en electorale overwegingen spelen een zodanige rol dat het belang van het geheel uit het oog wordt verloren. De vraag dringt zich op of democratische besluitvorming wel in staat is om dergelijke complexe problemen aan te kunnen. Hoewel complex, het is eigenlijk niet veel meer dan beseffen dat je in beginsel niet meer uit moet geven dan je hebt.

Velen in het Westen zijn van mening dat China een democratie moet worden, dat het Chinese economische model inferieur was aan het westerse en dat de Chinese samenleving langzaam zal verwesteren. Het zal anders uitpakken. Van democratisering volgens onze definities is geen sprake, de economische wereldcrisis is niet veroorzaakt door China maar door het Westen, en China wordt niet westerser maar juist steeds Chineser.
 
China is een wereldmacht van een andere soort aan het worden. Centraal daarbij staan China’s eigen waarden en tradities en de wil van de communistische partij om aan de macht te blijven. Dat laatste kan alleen als de economie uitbundig blijft groeien. Daarvoor heeft China de rest van de wereld nodig. Europa zal net als Amerika economisch verstrengeld raken met China, andere landen zullen zelfs Chinese vazalstaten worden. China zal desnoods gewapenderhand zijn economische belangen verdedigen, maar het zal zijn politieke systeem niet aan anderen opleggen.

In zijn boek “Verbijsterend China” ordent Jan van der Putten westerse gedachten over China en komt tot de essentie dat voor China de huidige opbloei geen noviteit maar een terugkeer naar de oude glorie is en dat China zich als opkomende wereldmacht zal leiden door eigen waarden. China heeft in de afgelopen decennia niet haar opkomst als wereldmacht gemaakt, maar haar wederopstanding. Nog lang voor Amerika zoveel macht had en nog voor de Europese kolonisators een voet tussen de Chinese deur konden krijgen, was China de wereldmacht. Het Rijk van het Midden had niemand nodig en was heer en meester. Dat veranderde tegen het einde van de 18e eeuw en die crisis duurde bijna tweehonderd jaar. Een crisis met oorlogen, burgeroorlogen, natuurrampen, vernederingen en Mao die het land economisch naar de gruzelementen hielp. 

 
Er valt veel over Mao te zeggen. Hij heeft tientallen miljoenen Chinezen de dood ingejaagd, maar hij heeft ook China weer verenigd en de basis gelegd voor de explosieve ontwikkeling na zijn dood. Een ontwikkeling vorm gegeven door Deng Xiao Ping. Deng opende de grenzen naar het Westen. Hij sloot een vredesverdrag met Japan. Ook werd China opgenomen in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Deng stond wel economische hervormingen toe, maar democratische beginselen zoals wij die in kennen, waren taboe.

 
Zijn mensenrechten universele waarheden of westerse dogma’s ? Verhelderend in dit verband is het artikel “hoe Confucius de mensenrechten in China belemmert” van Rob Wijnberg in diens boek “Nietzsche en kant lezen de krant”. Voor ons is het volstrekt vanzelfsprekend om te denken in termen van rechten. In de Chinese denktradities is dat concept veel minder prominent aanwezig - of zelfs helemaal afwezig – wat claimen ervan dan ook moeilijker maakt. Het traditionele confucianisme is anti-individualistisch: hiërarchie en gehoorzaamheid aan hogere rangen zijn daarin de meest essentiële concepten. Daar is een historische verklaring voor. Het confucianisme is namelijk zo’n 2000 jaar geleden ontstaan in een tijd dat langdurige interne oorlogen aan de orde van de dag waren. Confucius wilde de orde in de samenleving herstellen en legde in zijn morele voorschriften daarom sterk de nadruk op respect voor autoriteit. Voor individuele autonomie en denken was nauwelijks plaats. Prioriteit werd gegeven aan de belangen van de groep boven die van het individu. Op de Chinezen is de invloed van het groepsdenken en de filosofie van de gehoorzaamheid nog steeds merkbaar. Zoals bij ons de denkbeelden volgens de christelijke traditie merkbaar zijn. Indien de Chinezen zouden gaan demonstreren om ons te dwingen onze traditionele waarden en normen volgens de christelijke filosofie af te schaffen, is dit ergens vergelijkbaar met ons dwingende optreden richting China over  de mensenrechten. 

 
Inmiddels kan ook vastgesteld worden dat de CCP al lang niet meer communistisch is. Door de liberale markteconomie te omarmen en als Staat bij nagenoeg alle grote projecten een dikke vinger in de pap te houden, blijft de CCP onbetwist aan de macht. Misschien ook niet ideaal, maar democratie is niet altijd in het voordeel van besluitvaardigheid. Belangrijke besluiten goed voor het totaal worden onderwerp van partijpolitieke overwegingen en electorale motivaties. En dat hebben we kunnen meemaken bij de besluitvorming in de VS over de kredietcrisis. 

Peter Tersteeg