Ride of the Dragon

The sky is the limit. The “Ride of the Dragon” accelereerde spectaculair omhoog. Tot voor kort was dit de karakterisering van de groeiperspectieven van de Chinese economie. Maar in november 2008 heeft het Chinese kabinet moeten besluiten tot een grootschalig investeringspakket ter waarde van 458 miljard euro om de eigen economie te stimuleren. Met deze investeringen, die tot in 2010 moeten worden uitgevoerd, wil de regering de binnenlandse vraag stimuleren. De omvang van het stimuleringspakket staat gelijk aan 14 % van de totale jaarlijkse economische productie in China. Ook voor China bleek de situatie ernstiger dan gedacht en om de economische groei te reanimeren besloot de overheid daar nog eens 60 miljard euro bij te doen.

In het derde kwartaal van 2008 nam de groei van de Chinese economie onverwachts af van 10,4 % in het eerste halfjaar tot 9 %. Hoewel het groeipercentage nog steeds hoog ligt, kan economische vertraging in China voelen als een recessie. Miljoenen fabrieksarbeiders, die afhankelijk zijn van de export, zullen hun baan kwijtraken.

De Chinese export, van pennen en speelgoedauto's tot sokken en muismatten, is in tien jaar nog nooit zo hard onderuit gegaan als in december. De uitvoer daalde met bijna drie procent, werd deze week bekend. Een jaar eerder steeg de export nog ruim twintig procent. China heeft decennialang alle mogelijke producten verscheept naar de rest van de wereld. Overal wilden mensen 'Made in China', want: lekker goedkoop. Die export was de grootste peiler onder de explosieve economische groei van het land. Honderden miljoenen Chinezen konden er hun huis, eten en onderwijs van betalen. Die bron van inkomsten glipt weg. De fabriek van de wereld dreigt stil te vallen. Het enige dat nog lijkt te groeien, is de lijst van fabrieken die over de kop gaan of de productie stil leggen.

In de industriesteden langs de Chinese oost- en zuidkust wordt het rap rustiger. Dat is normaal voor deze tijd van het jaar, waarin miljoenen migrantenwerkers naar hun familie in het binnenland reizen om het Chinese Nieuwjaar te vieren. Maar dit jaar komt de rust eerder en zal die langer duren. Vele arbeiders hebben geen baan om over twee weken naar terug te keren. Want waarom de productie weer opstarten als er vanuit de rest van de wereld geen vraag is naar de producten? Waarom bouwvakkers terug laten keren om nog meer kantoortorens te bouwen? In het financiële epicentrum van China, de wijk rond het beursgebouw van Sjanghai, staat nu al meer dan een kwart van de kantoren leeg.

Lange tijd dacht China redelijk door de wereldwijde economische crisis te komen. Nu gaan echter alle seinen op rood. Voor het eerst sinds decennia stokt China’s exportmachine en moeten lokale overheden een antwoord vinden op het massaontslag van de migranten die het platteland verruilden voor de industriegebieden aan de oostkust. Massaontslagen veroorzaken een omgekeerde migratiestroom van stad naar platteland. De fabriek van de wereld wordt stil. 'Export in duikvlucht, vooruitzichten zorgelijk', kopt een lokale krant in Sjanghai. Als een staatskrant, die geacht wordt gunstig nieuws te brengen, al zulke koppen op de voorpagina zet, betekent dat maar een ding: het gaat slecht. Erg slecht. Chinese leiders vrezen voor een schok die de sociale stabiliteit van het land in gevaar brengt.

De Chinese economie groeit minder hard dan verwacht en de recessie in Europa en de VS laat zich duidelijk voelen, maar toch zal de Chinese economie in 2009 met 6 – 8 % groeien. De banksector en het multinationale bedrijfsleven verkeren in goede vorm. China is nu na de VS en Japan de derde economie van de wereld. De Chinese inspanningen om een verdere afzwakking van de groei tegen te gaan zijn voor de ontwikkeling van de wereldeconomie van essentieel belang en tonen duidelijk de verschuivingen aan in de mondiale machtsverhoudingen. Een interessante ontwikkeling. Temeer daar dit de vermeende wisselkoersmanipulaties, de mensenrechten en de kwestie Tibet een ander perspectief zal geven. Vooralsnog zal de ontwikkeling van de economie voorrang hebben en zal China gepleased worden in de nieuwe rol van leidende natie.

Het bezoek dat de Chinese premier Wen Jiabao eind januari aan Europa brengt laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Waar Wen de belangrijkste Europese hoofdsteden bezoekt, wordt Parijs opzichtig overgeslagen. De boodschap is duidelijk. De ontvangst van de Dalai Lama door de franse president Sarkozy tijdens diens EU-voorzitterschap wordt door China niet op prijs gesteld. Nederland, het braafste jongetje van de klas, meent zich echter ook straffeloos te kunnen permitteren om de Dalal Lama op regeringsniveau te ontvangen. Het zou een uitspraak van Johan Cruijff kunnen zijn, maar het is het niet: “wie goed wil eten moet de kok niet beledigen”. Wat mij betreft is de Dalai Lama welkom, maar dat wil toch niet zeggen dat hij op regeringsniveau ontvangen moet worden. Dat kan toch ook wel wat "chinezer" .

Zoals elk nadeel ook zijn voordeel heeft, kan China juist door de huidige mondiale crisis profiteren van de enorme valutareserves die de afgelopen jaren zijn opgebouwd. Sun Tzu’s “Kunst van het oorlogvoerend” kan daardoor een moderne dimensie krijgen. Immers buitenlandse ondernemingen zijn goedkoop over te nemen en China beschikt over de middelen om dat te doen. Nu Ford van Volvo af will/moet is een nieuwe Chinese baas bij Volvo dan ook bepaald niet (meer) ondenkbaar.

Binnenkort begint de jaarlijkse vergadering van het nationale parlement. Voor die tijd zal de overheid nog meer plannen aankondigen om het tij te keren, hopend dat dit de werkplaats van de wereld weer op gang kan helpen. Maar met alle slechte berichten uit Europa en Amerika zal het voorlopig waarschijnlijk stil blijven. Stil in de Chinese productiehallen. De “Ride of the Dragon” is voorlopig neerwaarts. Laten we hopen dat de draak niet te pletter zal vallen.


Peter Tersteeg

China's jaar van de os

De Chinese dierenriem is volgens de legende ontstaan toen Boeddha alle dieren bij zich riep voordat hij stierf. Er kwamen twaalf dieren afscheid nemen. De Rat verscheen als eerste, toen de Os, daarna de Tijger, Haas, Draak, Slang, Paard, Geit, Aap, Haan, Hond en tenslotte het Varken. Als beloning noemde Boedhha toen ieder jaar naar een van de dieren. Volgens overleveringen ontstond de Chinese kalender in 2637 voor Christus. Het begin van het nieuwe jaar is gebaseerd op deze kalender, geënt op de cyclus van de zon en maan. Vandaag, 26 januari 2009, begint het jaar 4706: het Jaar van de Os.

De viering van nieuwjaar is een familiefeest. Men koopt nieuwe kleding, gaat naar de kapper en begint als het ware met een schone lei. Het afbetalen van schulden hoort hier ook bij. Familie en vrienden opzoeken en uitrusten van het vorige jaar speelt een belangrijke rol. Daarnaast worden de goden geëerd en zijn er cadeautjes. Voor Chinezen is het belangrijk om de avond samen met familie te vieren. Dan wordt er lekker gegeten en gedronken. In China doet iedereen zijn best om op tijd bij familie te zijn. Dat zorgt ieder jaar weer voor een grootschalige volksverhuizing.

Volgens de traditie is het huis schoonmaken een van de voorbereidingen op het nieuwe jaar. Het huis moet namelijk schoon zijn omdat de keukengod Tsao Chun aan de Jade keizer Yu Huang-ti voor het nieuwjaar verslag uitbrengt over het huishouden. Een afbeelding van Tsao Chun, meestal van karton, hangt boven het fornuis. Die afbeelding wordt op de 24e van de twaalfde maand verbrand. Dat is het moment dat de keukengod op reis gaat. Maar voordat dit gebeurt, wordt de keukengod nog wat zoetigheid om de mond gesmeerd! Hij zal dan alleen zoete en aardige dingen doorvertellen. Soms krijgt hij zelfs wat wijn om de mond gesmeerd, want als hij dronken is, is zijn geheugen ook in de war! Bij de terugkomst van Tsao Chun, op oudejaarsdag, wordt een nieuwe afbeelding van hem boven het fornuis gehangen. Ter gelegenheid van die terugkomst wordt, als het door de plaatselijke regelingen niet verboden is, vuurwerk afgestoken.

Oudejaarsavond is een traditioneel familiegebeuren. Vroeger werd ook wel op die avond vuurwerk afgestoken. En ging nog dagen daarna door. Tegenwoordig mag men slechts op nieuwjaarsdag vuurwerk afsteken. Op oudejaarsavond gaat men naar een speciale markt, waar o.a. vele soorten Chinese planten en bloemen worden verkocht; narcissen, peren- of
pruimenbloesems, wilgenkatjes, chrysanten en mandarijnplantjes! Deze plantjes worden omwonden met rood papier, want rood betekent : meer winst - groot geluk! Vroeger werden ongehuwde mannen door familie of vrienden verrast met een plantje als symbool om het geluk, in de vorm van een levensgezellin, in het nieuwe jaar te kunnen ontmoeten. Zowel binnen in als buiten aan het huis worden allerlei versieringen en spreuken opgehangen. Versieringen die bewegen, met tingelende geluiden, voornamelijk in de rode kleur. De rode kleur betekent: geluk - welgesteldheid - overvloed. Afbeeldingen van goden worden aan de voordeur geplakt, zodat kwade geesten buiten blijven en welkomstspreuken op rood papier trachten de goede geesten naar binnen te lokken. Ook “fook” , het teken voor geluk wordt op een zichtbare plaats geplaatst, bij voorkeur aan de voordeur. Het teken wordt altijd omgekeerd opgeplakt omdat het woord "omdraaien" in het Chinees klinkt als "komen". Het geluk komt daardoor zeker naar je toe. In het midden van de kamer staat op nieuwjaarsdag een schaal met voedsel, in de hoop dat er voor een ieder in het komende jaar voldoende eten zal zijn.

Het Jaar van de Os, dat maandag op Chinees Nieuwjaar zijn intrede doet, staat bol van de spanning. Een Chinees rapport voorspelde begin dit jaar dat China golven van onrust te wachten staat. Hoge werkloosheidscijfers, economische neergang en gevoelige herdenkingen zorgen ervoor dat de spanning oploopt..

De demonstratie op het Plein van de Hemelse vrede is in juni twintig jaar geleden. Ook is het zestig jaar geleden dat Mao de Volksrepubliek uitriep. En in maart is het vijftig jaar geleden dat de Dalai Lama Tibet ontvluchtte. De communistische partij vreest dat de herdenkingen leiden tot volksverzet en dat is een gruwel in de ogen van de staatsleiders.Veel Chinezen hebben reden tot protest. De inkomenskloof tussen rijk en arm wordt met het jaar groter. Mensen in de stad verdienen gemiddeld 3,36 keer meer dan mensen op het platteland. Dat is het grootste verschil sinds de economische hervormingen in 1978, nu dertig jaar geleden, werden doorgevoerd. Zeker 800 miljoen van de 1,3 miljard Chinezen leven op het platteland en hebben moeite in hun levensonderhoud te voorzien. Sinds de economische neergang is ook in de stad minder werk te vinden. Chinezen die hoopten daar werk te vinden, trekken veelal gedesillusioneerd terug naar het platteland. Reden voor de Chinese overheid om het nieuwe jaar van de Os met zorg tegemoet te zien.

Peter Tersteeg

Winkelen in China

Winkelen in China is een feest. Je kunt er werkelijk alles krijgen wat je wilt . Van de goedkope traditionele Chinese rommeltjes tot de meest luxueuze en prijzige designers kleding, tassen, horloges, sieraden, zonnebrillen en schoenen van de internationaal bekende merken. De prijzen van laatstgenoemde artikelen geven dan de suggestie dat ze “echt” zijn. Maar wat is nu eigenlijk “echt”. Natuurlijk kun je in een aantal gevallen goed zien als het “fake” is, maar in andere gevallen is het niet zo duidelijk. Temeer omdat er kennelijk soms een bepaalde hoeveelheid producten meer gemaakt wordt dan door de officiële klant in Europa of de US gevraagd wordt. En die extra hoeveelheid wordt dan kennelijk in het grijze circuit verkocht voor zeer aangename prijzen. En de kwaliteit is er uiteraard niet minder om.

Een aardige plaats om prijsvriendelijk te gaan winkelen is de silkmarket, bijvoorbeeld in Beijing. Gelegen aan de Straat van de Eeuwigdurende Vrede (vanaf het Plein van de Hemelse Vrede ca. 2 km na de grote winkelstraat Wanfujing). Een waar feest. Als je de chinezen met respect behandeld en alles grappig vindt, is het geweldig om daar te onderhandelen. Ik kan er persoonlijk geen genoeg van krijgen. Een prachtig IWC horloge van goede kwaliteit voor 222 Yuan, schoenen die in Nederland ca 80 euro kosten voor slechts 70 Yuan (= 7 euro) en tassen voor ca. 100 Yuan. Een waar feest.

Een heel grappige bijkomstigheid was de aanwezigheid van Dawei. Dawei is een goede vriend van mijn dochter uit de tijd dat zij sinologie in China studeerde (zie http://china-xin.blogspot.com/2008/08/test.html ). Hoewel Dawei geen engels en ik geen chinees spreek, kunnen wij uitstekend met elkaar opschieten en hij begeleid mij altijd als ik in Beijing ben. Dit keer vond hij het leuk om zich als mijn bodyguard te gedragen. Ik moest zeggen dat ik af en toe mijn lachen niet kon houden als ik de manier zag waarop hij zijn rol heel serieus speelde. Als ik niet beter zou weten zou ik er helemaal eng van worden. Maar hij deed het fantastisch. Overal waar ik een stap zette, verkende hij de omgeving eerst, knikte vervolgens en dan mocht ik pas verder. Het is opmerkelijk hoeveel ruimte je dan ineens hebt in een druk winkelcentrum. En ook de prijzen slonken voor mijn ogen. Zodra ik de prijs van iets vroeg en Dawei vervolgens alleen maar even naar de verkoper keek, ging de prijs drastisch omlaag. We hebben genoten die middag. Xiexie, Dawei.

En dan kom je aan bij de Nederlandse douane. Ik moest mijn koffer uitpakken en ik bleek een DVD bij me te hebben. "Wat heeft die DVD gekost ?", vroeg de beambte streng. "Ongeveer een euro, meneer", antwoordde ik. “Dan is het namaak, en dat mag niet !” riep de douanier verheugd. Ik vroeg hem hoe hij daar bij kwam, want het was hem wellicht ontgaan dat de DVD een volledig Chinese DVD was waarop noch een Engelse, noch een Nederlandse ondertiteling voorkwam. En dat ik die DVD in een nette Chinese winkel voor mijn dochter, die Chinees spreekt, had gekocht. Vervolgens vroeg ik hem of alle producten die Philips in China laat maken soms ook niet echt zijn. Dan doen ze toch ook om de kostprijs laag te houden. Dus waar hebben we het eigenlijk over, vroeg ik hem. Daarop wist hij het antwoord niet. Toen werd de Peking Eend, die ik van mijn bodyguard Dawei gekregen had, maar afgepakt. Die mocht je vanwege de vogelgriep namelijk ook niet meebrengen, werd mij als verklaring gegeven. Ik wist niet dat je vogelgriep kon oplopen van een gebraden Peking Eend, maar je moet nu eenmaal niet overal moeilijk over doen. Nederlandse douaniers zullen ook wel gevoelig zijn voor (chinees) gezichtsverlies, ook al staan ze er meestal nog zo stoer bij met hun armen over elkaar.

Peter Tersteeg

* illustratie "Chinese Hero" van Yin Kun

China en het braafste jongetje van de klas

Al jaren kom ik in het Kathmandu Guest House in Kathmandu. Het is niet het meest luxueuze hotel, maar het is wel een plaats waar je werkelijk iedereen van over de wereld tegen komt. Je komt er altijd interessante en aparte mensen tegen die altijd wel weer een verhaal hebben. En dat maakt het voor mij zo bijzonder.

Ook deze keer ontmoette ik via mijn Nepalese vrienden weer een heel bijzondere figuur. Leonardo, een Mexicaan die ondermeer vloeiend Chinees, Tibetaans, Nepalees, Urdu en Hindi sprak. Hij had filosofie gestudeerd, had zich verdiept in de grote wereldreligies en was gepromoveerd op het gebied van het Tibetaanse boeddhisme. Een buitengewoon boeiend persoon die veel te vertellen heeft. Daarnaast is hij ook nog een buitengewoon geestig persoon. Vanwege zijn achtergrond is hij goed ingevoerd bij de Tibetaanse gemeenschap in ballingschap en had hij regelmatig gesprekken met de Dalai Lama. Evenals gesprekken met de lokale vertegenwoordiger van een bekende inlichtingendienst.

Op een avond stelde ik hem de vraag wat hij van de kwestie Tibet vond. Zijn antwoord was voor mij verrassend toen hij zei, dat het er aan lag tot welke groep ik behoorde en welk antwoord ik wilde horen. Volgens hem kon je er op verschillenden manieren naar kijken. Natuurlijk vinden de Tibetaanse monniken – en de westerse publieke opinie vanwege een knap staaltje perceptiemanagement - dat Tibet door de Chinezen onrechtmatig is bezet en dat die bezetting in strijd is met de mensenrechten. Volgens Leonardo is er echter objectief gezien geen historisch argument aan te voeren waarom Tibet onafhankelijk van China zou moeten zijn. Ik weet het allemaal ook niet, maar het is niet zo ongenuanceerd duidelijk dat de Dalai Lama in zijn recht staat. De feodale staat die Tibet tot 1950 was, was toch ook niet bepaald het schoolvoorbeeld van de juiste naleving van de mensenrechten.

China is van mening dat anderen zich niet dienen te bemoeien met hun binnenlandse aangelegenheden. Als het de mensenrechten betreft vinden wij dat in Nederland, als braafste jongetje van de internationale klas, maar dikke onzin. Wij kunnen ons de luxe permitteren om dat te vinden omdat het maar weinig voorkomt dat anderen zich met onze “binnenlandse aangelegenheden” bemoeien. Maar stel je eens voor dat China van ons zou eisen dat wij euthanasie of homo-huwelijken moeten verbieden. Of als China van ons zou verlangen dat er ook in Nederland een één-kind-politiek gevoerd wordt, omdat dat toch goed is om de overbevolking tegen te gaan. Wat zou er dan gebeuren ?

Maar zoals het het braafste jongetje van de klas betaamt, gaat het principe voor. En daarom wordt de Dalai Lama binnenkort met alle egards in Nederland ontvangen. Want wij zijn vóór de Dalai Lama. En wij zijn vóór een vrij Tibet, ook al weten velen niet eens waar het ligt en waar het over gaat. Wat voor doel het bezoek van de Dalai Lama precies dient is voor mij niet duidelijk. Duidelijk voor mij is wel dat China een dergelijk bezoek niet op prijs stelt. Duidelijk is ook dat China een van de belangrijkste handelspartners voor Nederland is.

Het bezoek dat de Chinese premier Wen Jiabao eind januari aan Europa brengt laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Waar Wen de belangrijkste Europese hoofdsteden bezoekt, wordt Parijs opzichtig overgeslagen. De boodschap is duidelijk. De ontvangst van de Dalai Lama door de franse president Sarkozy tijdens diens EU-voorzitterschap wordt door China niet op prijs gesteld.

Het zou een uitspraak van Johan Cruijff kunnen zijn, maar het is het niet: “wie goed wil eten moet de kok niet beledigen”. Wat mij betreft is de Dalai Lama - expert in perceptiemanagement - welkom, maar dat wil toch niet zeggen dat hij op regeringsniveau ontvangen moet worden. Dat kan toch ook wel wat "chinezer" .

Peter Tersteeg

* illustratie van Yao Yuzhong