Ride of the Dragon

The sky is the limit. The “Ride of the Dragon” accelereerde spectaculair omhoog. Tot voor kort was dit de karakterisering van de groeiperspectieven van de Chinese economie. Maar in november 2008 heeft het Chinese kabinet moeten besluiten tot een grootschalig investeringspakket ter waarde van 458 miljard euro om de eigen economie te stimuleren. Met deze investeringen, die tot in 2010 moeten worden uitgevoerd, wil de regering de binnenlandse vraag stimuleren. De omvang van het stimuleringspakket staat gelijk aan 14 % van de totale jaarlijkse economische productie in China. Ook voor China bleek de situatie ernstiger dan gedacht en om de economische groei te reanimeren besloot de overheid daar nog eens 60 miljard euro bij te doen.

In het derde kwartaal van 2008 nam de groei van de Chinese economie onverwachts af van 10,4 % in het eerste halfjaar tot 9 %. Hoewel het groeipercentage nog steeds hoog ligt, kan economische vertraging in China voelen als een recessie. Miljoenen fabrieksarbeiders, die afhankelijk zijn van de export, zullen hun baan kwijtraken.

De Chinese export, van pennen en speelgoedauto's tot sokken en muismatten, is in tien jaar nog nooit zo hard onderuit gegaan als in december. De uitvoer daalde met bijna drie procent, werd deze week bekend. Een jaar eerder steeg de export nog ruim twintig procent. China heeft decennialang alle mogelijke producten verscheept naar de rest van de wereld. Overal wilden mensen 'Made in China', want: lekker goedkoop. Die export was de grootste peiler onder de explosieve economische groei van het land. Honderden miljoenen Chinezen konden er hun huis, eten en onderwijs van betalen. Die bron van inkomsten glipt weg. De fabriek van de wereld dreigt stil te vallen. Het enige dat nog lijkt te groeien, is de lijst van fabrieken die over de kop gaan of de productie stil leggen.

In de industriesteden langs de Chinese oost- en zuidkust wordt het rap rustiger. Dat is normaal voor deze tijd van het jaar, waarin miljoenen migrantenwerkers naar hun familie in het binnenland reizen om het Chinese Nieuwjaar te vieren. Maar dit jaar komt de rust eerder en zal die langer duren. Vele arbeiders hebben geen baan om over twee weken naar terug te keren. Want waarom de productie weer opstarten als er vanuit de rest van de wereld geen vraag is naar de producten? Waarom bouwvakkers terug laten keren om nog meer kantoortorens te bouwen? In het financiële epicentrum van China, de wijk rond het beursgebouw van Sjanghai, staat nu al meer dan een kwart van de kantoren leeg.

Lange tijd dacht China redelijk door de wereldwijde economische crisis te komen. Nu gaan echter alle seinen op rood. Voor het eerst sinds decennia stokt China’s exportmachine en moeten lokale overheden een antwoord vinden op het massaontslag van de migranten die het platteland verruilden voor de industriegebieden aan de oostkust. Massaontslagen veroorzaken een omgekeerde migratiestroom van stad naar platteland. De fabriek van de wereld wordt stil. 'Export in duikvlucht, vooruitzichten zorgelijk', kopt een lokale krant in Sjanghai. Als een staatskrant, die geacht wordt gunstig nieuws te brengen, al zulke koppen op de voorpagina zet, betekent dat maar een ding: het gaat slecht. Erg slecht. Chinese leiders vrezen voor een schok die de sociale stabiliteit van het land in gevaar brengt.

De Chinese economie groeit minder hard dan verwacht en de recessie in Europa en de VS laat zich duidelijk voelen, maar toch zal de Chinese economie in 2009 met 6 – 8 % groeien. De banksector en het multinationale bedrijfsleven verkeren in goede vorm. China is nu na de VS en Japan de derde economie van de wereld. De Chinese inspanningen om een verdere afzwakking van de groei tegen te gaan zijn voor de ontwikkeling van de wereldeconomie van essentieel belang en tonen duidelijk de verschuivingen aan in de mondiale machtsverhoudingen. Een interessante ontwikkeling. Temeer daar dit de vermeende wisselkoersmanipulaties, de mensenrechten en de kwestie Tibet een ander perspectief zal geven. Vooralsnog zal de ontwikkeling van de economie voorrang hebben en zal China gepleased worden in de nieuwe rol van leidende natie.

Het bezoek dat de Chinese premier Wen Jiabao eind januari aan Europa brengt laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Waar Wen de belangrijkste Europese hoofdsteden bezoekt, wordt Parijs opzichtig overgeslagen. De boodschap is duidelijk. De ontvangst van de Dalai Lama door de franse president Sarkozy tijdens diens EU-voorzitterschap wordt door China niet op prijs gesteld. Nederland, het braafste jongetje van de klas, meent zich echter ook straffeloos te kunnen permitteren om de Dalal Lama op regeringsniveau te ontvangen. Het zou een uitspraak van Johan Cruijff kunnen zijn, maar het is het niet: “wie goed wil eten moet de kok niet beledigen”. Wat mij betreft is de Dalai Lama welkom, maar dat wil toch niet zeggen dat hij op regeringsniveau ontvangen moet worden. Dat kan toch ook wel wat "chinezer" .

Zoals elk nadeel ook zijn voordeel heeft, kan China juist door de huidige mondiale crisis profiteren van de enorme valutareserves die de afgelopen jaren zijn opgebouwd. Sun Tzu’s “Kunst van het oorlogvoerend” kan daardoor een moderne dimensie krijgen. Immers buitenlandse ondernemingen zijn goedkoop over te nemen en China beschikt over de middelen om dat te doen. Nu Ford van Volvo af will/moet is een nieuwe Chinese baas bij Volvo dan ook bepaald niet (meer) ondenkbaar.

Binnenkort begint de jaarlijkse vergadering van het nationale parlement. Voor die tijd zal de overheid nog meer plannen aankondigen om het tij te keren, hopend dat dit de werkplaats van de wereld weer op gang kan helpen. Maar met alle slechte berichten uit Europa en Amerika zal het voorlopig waarschijnlijk stil blijven. Stil in de Chinese productiehallen. De “Ride of the Dragon” is voorlopig neerwaarts. Laten we hopen dat de draak niet te pletter zal vallen.


Peter Tersteeg