De Chinese dierenriem is volgens de legende ontstaan toen Boeddha alle dieren bij zich riep voordat hij stierf. Er kwamen twaalf dieren afscheid nemen. De Rat verscheen als eerste, toen de Os, daarna de Tijger, Haas, Draak, Slang, Paard, Geit, Aap, Haan, Hond en tenslotte het Varken. Als beloning noemde Boedhha toen ieder jaar naar een van de dieren. Volgens overleveringen ontstond de Chinese kalender in 2637 voor Christus. Het begin van het nieuwe jaar is gebaseerd op deze kalender, geënt op de cyclus van de zon en maan. Vandaag, 26 januari 2009, begint het jaar 4706: het Jaar van de Os.De viering van nieuwjaar is een familiefeest. Men koopt nieuwe kleding, gaat naar de kapper en begint als het ware met een schone lei. Het afbetalen van schulden hoort hier ook bij. Familie en vrienden opzoeken en uitrusten van het vorige jaar speelt een belangrijke rol. Daarnaast worden de goden geëerd en zijn er cadeautjes. Voor Chinezen is het belangrijk om de avond samen met familie te vieren. Dan wordt er lekker gegeten en gedronken. In China doet iedereen zijn best om op tijd bij familie te zijn. Dat zorgt ieder jaar weer voor een grootschalige volksverhuizing.
Volgens de traditie is het huis schoonmaken een van de voorbereidingen op het nieuwe jaar. Het huis moet namelijk schoon zijn omdat de keukengod Tsao Chun aan de Jade keizer Yu Huang-ti voor het nieuwjaar verslag uitbrengt over het huishouden. Een afbeelding van Tsao Chun, meestal van karton, hangt boven het fornuis. Die afbeelding wordt op de 24e van de twaalfde maand verbrand. Dat is het moment dat de keukengod op reis gaat. Maar voordat dit gebeurt, wordt de keukengod nog wat zoetigheid om de mond gesmeerd! Hij zal dan alleen zoete en aardige dingen doorvertellen. Soms krijgt hij zelfs wat wijn om de mond gesmeerd, want als hij dronken is, is zijn geheugen ook in de war! Bij de terugkomst van Tsao Chun, op oudejaarsdag, wordt een nieuwe afbeelding van hem boven het fornuis gehangen. Ter gelegenheid van die terugkomst wordt, als het door de plaatselijke regelingen niet verboden is, vuurwerk afgestoken.
Oudejaarsavond is een traditioneel familiegebeuren. Vroeger werd ook wel op die avond vuurwerk afgestoken. En ging nog dagen daarna door. Tegenwoordig mag men slechts op nieuwjaarsdag vuurwerk afsteken. Op oudejaarsavond gaat men naar een speciale markt, waar o.a. vele soorten Chinese planten en bloemen worden verkocht; narcissen, peren- of
pruimenbloesems, wilgenkatjes, chrysanten en mandarijnplantjes! Deze plantjes worden omwonden met rood papier, want rood betekent : meer winst - groot geluk! Vroeger werden ongehuwde mannen door familie of vrienden verrast met een plantje als symbool om het geluk, in de vorm van een levensgezellin, in het nieuwe jaar te kunnen ontmoeten. Zowel binnen in als buiten aan het huis worden allerlei versieringen en spreuken opgehangen. Versieringen die bewegen, met tingelende geluiden, voornamelijk in de rode kleur. De rode kleur betekent: geluk - welgesteldheid - overvloed. Afbeeldingen van goden worden aan de voordeur geplakt, zodat kwade geesten buiten blijven en welkomstspreuken op rood papier trachten de goede geesten naar binnen te lokken. Ook “fook” , het teken voor geluk wordt op een zichtbare plaats geplaatst, bij voorkeur aan de voordeur. Het teken wordt altijd omgekeerd opgeplakt omdat het woord "omdraaien" in het Chinees klinkt als "komen". Het geluk komt daardoor zeker naar je toe. In het midden van de kamer staat op nieuwjaarsdag een schaal met voedsel, in de hoop dat er voor een ieder in het komende jaar voldoende eten zal zijn.
Het Jaar van de Os, dat maandag op Chinees Nieuwjaar zijn intrede doet, staat bol van de spanning. Een Chinees rapport voorspelde begin dit jaar dat China golven van onrust te wachten staat. Hoge werkloosheidscijfers, economische neergang en gevoelige herdenkingen zorgen ervoor dat de spanning oploopt..
De demonstratie op het Plein van de Hemelse vrede is in juni twintig jaar geleden. Ook is het zestig jaar geleden dat Mao de Volksrepubliek uitriep. En in maart is het vijftig jaar geleden dat de Dalai Lama Tibet ontvluchtte. De communistische partij vreest dat de herdenkingen leiden tot volksverzet en dat is een gruwel in de ogen van de staatsleiders.Veel Chinezen hebben reden tot protest. De inkomenskloof tussen rijk en arm wordt met het jaar groter. Mensen in de stad verdienen gemiddeld 3,36 keer meer dan mensen op het platteland. Dat is het grootste verschil sinds de economische hervormingen in 1978, nu dertig jaar geleden, werden doorgevoerd. Zeker 800 miljoen van de 1,3 miljard Chinezen leven op het platteland en hebben moeite in hun levensonderhoud te voorzien. Sinds de economische neergang is ook in de stad minder werk te vinden. Chinezen die hoopten daar werk te vinden, trekken veelal gedesillusioneerd terug naar het platteland. Reden voor de Chinese overheid om het nieuwe jaar van de Os met zorg tegemoet te zien.
Peter Tersteeg
